سیکل ازت آکواریوم (Nitrogen Cycle Aquarium)
سیکل آکواریوم یا چرخه ازت آکواریوم از مهمترین مسائل ابتدایی در راه اندازی یک آکواریوم آب شیرین است. شاید برای شما پیش آمده باشد که در اوایل راه اندازی آکواریوم، تعداد زیادی از ماهیان شما تلف شده یا دچار بیماری های مختلف شده باشند و این امر موجب دلزدگی شما از نگهداری ماهی و آکواریوم شده باشد. اما اگر بدانید که تلفات ماهیان شما به دلیل قرارگیری در آکواریوم در طول دوره چرخه ازت بوده است و پس از این این دوره تلفات به حداقل خواهید رسید، نگاه بهتری به نگهداری از آکواریوم خواهید داشت.
در این مطلب به معرفی سیکل آکواریوم و چگونگی گذراندن این دوره پرداخته می شود.
چرخه نیتروژن آکواریوم یک فرایند بسیار مهم برای ایجاد باکتری های مفید در آکواریوم و فیلتراسیون می باشد که در آن آمونیاک به نیتریت وسپس به نیترات تبدیل می شود. این فرایند میتواند از 2 هفته تا 2 ماه بطول انجامد. بهترین راه برای نظارت بر چرخه نیتروژن، تسترهایی نظیر آمونیاک، نیتریت، نیترات و PH است.
اما نگران نباشید بخش بزرگی از روند سیکل اتوماتیک است. سیکل فقط نیاز به صبر و تست مداوم آب آکواریوم دارد.
چرا سیکل خیلی مهم است؟ آمونیاک، ماهی ها وگیاهان را از بین میبرد. باکتری هایی در محیط فیلتر این آمونیاک را به نیتریت تبدیل می کند که حتی از آمونیاک سمی تر است. خوشبختانه نوع دیگری از باکتری ها در فیلتر، نیتریت ها را مصرف می کنند و آنها را به نیترات تبدیل می کنند. نیترات برای ماهی ها و گیاهان شما در سطوح پایین سمی نیستند. به طور ساده، آمونیاک به نیتریت و سپس به نیترات تبدیل می شود. این روند تنها پس از سیکل نیتروژن رخ می دهد به همین دلیل است که سیکل تانک بسیار مهم است. باکتری ها در فیلتر از طریق تخریب زباله ها و فضولات ماهیان ایجاد یک کلونی بزرگ میکنند که برای آنان قابل سکونت خواهد بود. غلظت بالاتری از نیترات برای گیاهان و موجودات زنده شما نیز سالم نیست. سطوح بیش از حد باعث از دست دادن رنگ ، اشتها و همچنین جلبک ها می شود. سیفون تانک بخش مهمی از مراقبت از آکواریوم است و مانع از افزایش زیاد شدن نیترات می شود. اما چه کارهایی در هنگام راه اندازی یک تانک برای طی شدن سیکل انجام دهیم. در ادامه مطلب چند کار ذکر شده است که به شما با انجام دادن آن به راه انداختن سیکل تانکتون کمک بسزایی می کنید.
راه اندازی سیکل با ماهی هایی با مقاومت زیاد
شما نیاز به اضافه کردن چند ماهی به آکواریوم برای تولید آمونیاک که باکتری ها تغذیه می کنند دارید. این ماهی ها باید گونه های مقاوم باشند که شما می خواهید برای مدت طولانی نگه دارید.
باربرها مانند تایگرها گونه ای مقاوم و برای مخزن مناسب هستند. شما باید به ازای هر 20 لیتر یک ماهی به تانکتون اضافه کنید. شما نباید آکواریوم را در این مرحله زود، پر از ماهی کنید زیرا باکتری هایی که آمونیاک مصرف می کنند، تازه شروع به تکثیر و تولید مثل کرده اند. ماهیانی که در حال حاضر در مخزن هستند، تحت فشار قرار می گیرند زیرا سطح آمونیاک بالا را تجربه می کنند. اضافه کردن ماهی بیش از حد می تواند منجر به فضولات اضافی شود و اگر کلنی باکتری شما آماده نباشد سطح آمونیاک افزایش می یابدکه این امر می تواند باعث مرگ ماهیان شما شود.
راه اندازی سیکل بدون ماهی
راه اندازی چرخه نیتروژن بدون ماهی بهترین روش است به این دلیل که روشی بی رحمانه نمی باشد زیرا میزان آمونیاک اسپایکینگ می تواند به سلامتی ماهی ها آسیب برساند.
فضولات ماهیان آمونیاک را به آب اضافه می کند که می تواند شروع به رشد باکتری ها کند. این را می توان با افزودن آمونیاک به آکواریوم تکرار کرد.
استفاده از باکتری سازهای موجود در بازار جهت راه اندازی سیکل نیتروژن به شما پیشنهاد میشود. در این محلول ها از آمونیاک استفاده شده است که برای تغذیه باکتری و رشد و نمو بهترین روش می باشد.
سیفون
یک راه خوب برای کاهش میزان آمونیاک این است که هر چند روز سیفون را انجام دهید. حدود 50 درصد سیفون مناسب است حتما قبل از استفاده از آب جهت سیفون از این مطلب اطمینان حاصل کنید که آب مصرفی فاقد کلر و کلرامین باشد. هر مقدار کلر و یا کلرامین، باکتری ها را می کشند و روند سیکل را خراب می کنند. برای اطمینان از کلر نداشتن آب میتوانید از دستگاه های تصفیه آب استفاده نمایید و اگر به این دستگاه ها دسترسی ندارید حتما از آب دپو شده همراه با سیف کننده های آب استفاده نمایید
پایان دادن به چرخه
این روند 2 تا 8 هفته طول خواهد کشید. تکمیل مراحل موفقیت آمیز احتمالا منجر به تکمیل چرخه اولیه خواهد شد. بعد از هفته دوم یا سوم، آب آکواریوم باید آزمایش شودکه این کار را خودتان و به وسیله تسترهایی که از قبل تهیه کرده اید می توانید انجام دهید و حتما سطح آمونیاک و نیتریت را آزمایش کنید.
نیتریت باید در طول هفته دوم افزایش یابد و پس از آن تبدیل به نیترات شود. هنگامی که نیتریت افزایش می یابد و به 0ppm کاهش می یابد (در هر کجا از 2 تا 8 هفته) شما قادر به اضافه کردن ماهی به آکواریوم هستید. این کار را به آرامی انجام دهید زیرا باکتری های محدودی در فیلتر وجود دارد. اضافه کردن ماهی های جدید به سرعت می تواند سطح آمونیاک را افزایش دهد و منجر به یک مینی سیکل شود
پایان چرخه
هنگامی که نیتریت و آمونیاک با 0ppm پایدار می باشند، می توانید ماهی های گران تر و یا میگو به تانکتون اضافه کنید. اگر بعد از 8 هفته میزان آمونیاک کاهش پیدا نکند احتمالا به دلیل نامرغوب بودن و یا کم بودن متریال فیلتر سطلی شما است که با تعویض و یا اضافه کردن می توانید این مشکل را حل نمایید.
چند نکته مهم
در طول چرخه مطمئن باشید هیچ مواد شیمیایی را که آمونیاک را کاهش یا حذف می کنند در تانک و یا فیلتر سیطلیتون استفاده نمی کنید زیرا این مواد ضد تولید هستند و باکتری های مفید برای تغذیه به این نیاز دارند.
این که آیا سیکل با ماهی و بدون ماهی، بدون سعی و کوشش اتفاق میوفتد و قبل از اینکه تانک سیکل خود را کامل کند ماهی و موجودات زنده به تعداد زیاد اضافه کنیم روشی کاملا اشتباه است، چون سیکل تانک از آنچه هم که فکرش را بکنید دیرتر شکل میگیرد و همچنین باعث ایجاد آمونیاک بیش از حد می شود که احتمالا منجر به مرگ و میر بیشتری از موجودات زنده خواهد شد.
اگر شما در حال راه اندازی یک آکواریوم جدید هستید و یک آکواریوم دارید که همچنان در حال فعالیت است می توانید از آب آکواریوم و همچنین مواد فیلتر سطلی، سیکل باکتری را سریعتر کنید و دوره انتظار برای پایان دادن به سیکل را کاهش دهید. این فرآیند سیکل را کامل نمیکند بلکه فقط آن را کوتاه تر می کند.
به راحتی می توانید گیاهان را در مرحله سیکل اضافه کنید، که نیترات های اضافی را مصرف می کنند و منجر به یک چرخه سالمتر می شود. گیاهان در طول سیکل، آمونیاک را افزایش نمی دهند. حتما برگ ها و یا ساق های پوسیده در داخل آکواریوم را از آن خارج کنید زیرا این پسماندها سطح آمونیاک را بیشتر می کند
عوامل ضربه زدن به سیکل نیتروزن
بدعمل کردن فیلتر و کارائی کوتاه مدت:
این عمل باعث ایجاد ضربه سختی به کلونی باکتریهای مفید شما میشود همانطور که میدانید آغاز شروع این کلونی ها باکتریهای هوازی هستند که نیاز مبرمی به اکسیژن دارند و بعبارت دیگر اکسیژن باعث زنده ماندن آنها میشود همانطور که میدونید تغییر شکل دادن آمونیاک به نیتریت و از آنجا به نیترات توسط این باکتریهای هوازی انجام میپذیرد اگر فیلر خاموش شود و یا نتواند خوب عمل کند باعث ضعیف شدن عملکرد باکتریهای هوازی در تقویت کلونیهای مفید میشود البته این عمل بستگی به میزان آب و کهنگی آب آکواریوم دارد که ممکن است فرایند فوق الذکر بین 2 تا 24 ساعت رخ دهد
جدا از مسئله از دست رفتن باکتریهای مفید و توان فیلتر بیولوژیک در این امر میحیط اکواریوم شما از آلودگیهای انباشته شده و عوال مخرب پر خواهد شد که میتواند یکی از عوامل بیماری و نفوذ باکتریهای غیر مفید شود و همان تولید عوامل بیماری زاست که ما انتظار داریم!! برای همین میزان تعویض آب اکواریوم در بیشتر مواقع در زمانیکه فیلتر شما بیش از 3 تا4 ساعت خاموش میشود یا کار نمیکند بعبارت دیگر در این زمان شما باید نسبت به تعویض قسمتی از آب اکواریوم اقدام نمائید و برای همین تاکید میشود که شما بایستی با ظرفیت تانک خود فیلتر مناسبی را انتخاب کنید
تاثیرات داروئی
یک دلیل دیگر برای از بین رفتن باکتریهای هوازی استفاده از مقادیر داروئی هست هنگامی که داروها در ازبین بردن عوامل بیماری زا نقش دارند باعث ضربه زدن به کلونیهای مفید شما در آب میشوند بعبارت دیگر خشک و تر باهم میسوزند معمولا کارکرد داروها به این است که آنها باعث ازبین رفتن شاهراهای میکروارگانیسمها دریک محیط آکواریومی میشوند و در جریان همین امر باعث ازبین رفتن باکتریهای مفید هم میشوند ویا باعث تاثر گذاری بر روی انها میشود تجربه داروئی عامل موءثر و خوبی در زنده ماندن باکتریهای مفید شما هست و این درصورتی هست که لیستی از داروهائی که موجب ازبین رفتن کولونی ها را میشود در کناره خود داشته باشید به همین دلیل شما باید داروهائی را برگزینید که میزان صدمه رسانی انها کمتر باشد این براحتی قابل شناسائی است داروهائی که تاثیر آنها بر روی ماهی فوری و سریع است بدون تردید باعث ازبین رفتن باکتریهای مفید شما می شود.
لرورا تترا ساکلین به میزان 10 میلی گرم در لیتر و اکسی تترا ساکلین به میزان 50 میلی گرم در لیتر تاثیر گذار بر روی باکتریهای مفید هستند و فرمالین به میزان 15 تا 25 گرم در لیتر موجب تغییرات وسیعی بر روی سیکل نیتروزن میشود و همچنین متیلن بلو به میزان 1 تا 8 میل در لیتر سبب سخت شدن و طولانی شدن مدت در تعلیق سیکل ازت میشود در صورت استفاده داروئی سعی نمایئد از یک مخزن قرنطینه برای درمان بیماری استفاده نمائید در این زمان بخاطره نبود فیلتر و بر اساس تجربه شما باید بعد از اضافه کردن دارو روز بعد به مقدار 80% آب را تعویض کنید و دوباره دارو اضافه کنید تا آنکه روند بهبودی ماهی حاصل گردد البته از آبی که سیکل ان طی شده است
تعویض تجهزیات داخل فیلتر
همانطور که میدانید تجهیزات داخل فیلتر مکان خوبی برای عده بسیار عظیمی از کلونیها بشمار میآید بعبارت دیگر این مکان اگر خانه دوم باکتریهای مفید باشد گذاف نگفته ایم ! ابر فیلتر – سرامیک و هر چیز پر منفذی که شما اضافه نمودید میتواند برای این امر مفید باشد که میتواند میلیونها باکتری را در خود جای دهد بعضی اوقات فیلتر بوسیله موادی که از تجزیه غذا و یا خود غذا و یا دیگر چیزها بوجود میآید که بخود جذب مینماید متراکم خواهد شد و این علت جریان آب را در فیلتر ممکن است کاهش دهد و دراین وقت هست که نیاز به تمیز کردن و تعویض مواد داخل فیلتر هست که هر از چند گاهی بعد از کارکرد باید جایگزین شوند اما بهوش باشید که این عمل شما ممکن است میلیاردها باکتری را دور بریزد و این یک زنگ خطریست برای آکواریوم شما باقیمانده کلونیهای مفید و باکتریها بر روی شن و شیشه و گیاهان شما تنها قسمت کوچکی از اجزائی هستند که به نیتروزن سازی تانک شما کمک میکنند اگرچه در این میان عملیات باکتری سازی رابطه مستقیمی با میزان و تعداد ماهی خواهد داشت یعنی رشد باکتریها زمانی افزایش میابد که بتواند میزان ماهیان در آکواریوم را تحمل نماید
هنگامی که شما مجبور میشوید که مواد داخل فیلتر را بصورت کامل تمیز کنید اگر دوتا فیلتر دارید و یا یک فیلتر دارید در هر دوصورت باید اجازه دهید مواد جدید 2 تا 3 هفته عمل کنند تا بعد مواد قدیمی را از بین ببرید برای این عمل چنانچه شما دارای یک فیلتر هستید نیمی از مواد فیلتر را تمیز کنید و بعد مواد جیدی را اضافه نمائید بعد از 2 تا 3 هفته دوباره نیم دیگر را عوض نمائید تا در این بین دچار خسارت کمتری بشوید در هیچ صورتی مواد داخل فیلتر را با آب شیر شستشو نکنید زیرا آب شیر دارای کلر میباشد و باکتریها را ازبین خواهد برد در غیر از مورد شستشو با آب آکواریوم شما میتوانید با آب نیم گرم که بوسیله ضد کلر کلر ان از بین رفته باشد میتوانید مواد داخل انرا تمیز نمائید
اندازه گرفتن آمونیاک و نیتریت و نیترات
اندازه گرفتن اجزای نیتروزن در تانک آکواریوم یک امر بسیار مهم است این یک کار بسیار اسانی است که بیشتر از 3 دقیقه طول نخواهد کشید و نیاز به ابزار ازمایشگاهی نخواهد داشت همین باعث میشود ماهیان شما را از بیماری نجات دهد مطمئنا بالابودن آمونیاک یک زنگ خطر میباشد اما برای این امر چند چیز هست که بایستی انجام داد که اولین امر بعد از اندازه گیری و بالابودن امونیاک این است که بایستی شما آب آکواریوم را به میزان زیاد تعویض نمائید و بعد از ان اضافه کردن ماهی میباشد و بعد از ان استفاده کردن از باکتریهای بسته بندی شده که بصورت قرص موجود میباشد و استفاده از مواد سیکل شده ای که در یک تانک دیگر موجود است
همیشه بهتر است در کناره یک تانک تانک دیگری وجود داشته باشد که بشود این امور را انجام داد توجه کنید که درجه سمی بودن آمونیاک در یک اب با درجه قلیائی بالا بسیار سمی تر است و در محیط اسیدیه تر کمتر سمی تر میباشند طبیعتا این اندازه گیریها برای ماهیانی که عادت دارند در درجه های قلیائی بالا زندگی نمایند این امور باید تند به تند تکرار شود زیرا 100 % به مرگ آنها خواهد انجامید در مرحله بعدی یعنی زیاد شدن میزان نیتریت آب یعنی عمل نشدن سیکل ازت در دومین مرحله که بایستی اندازه گیری شود که مرحله بعد از اندازه گیری تعویض اب هست شما میتوانید درجه قلیائی آب را بالای 7 ببرید در این مرحله یعنی مرحله دوم سیکل نیتزون از پائین آوردن میزان قلیائی اب یعنی استفاده از فرمتهای اسیدهای شوره دار بشدت خودداری نمائید تا اینکه مرحله دوم از سیکل ازت به حالت اول خود برگردد بالا رفتن میزان نیترات نشان از زیاد غذا دادن هست و سایر موارد مانند پوسیدگی و زوال گیاهان ماهیان مرده و یا دیر به دیر تعویض کردن آب اکواریوم از موارد دیگر میباشد تعویض مقدار زیاد آب در هنگام بالا رفتن میزان نیترات یک باید هست و آن برطرف شدن مشکل هست اما تعویض ناگهانی 50% آب میتواند باعث ایجاد فشار بروی ماهی گردد که توصیه میشود 2 تا 4 گالون تعویض آب در هر 45 دقیقه مفید میباشد و باعث کمتر شدن هر چه میزان فشار بر روی ماهی است زیرا بر فرض با تعویض 50 تا 90 درصد اب بطور آنی بروی ماهی فشار میاورد که خودش را هرچه سریعتر با محیط تطبیق دهد و ماهی ناچار به این امر است
نیترات به میزان زیاد آن سمی هست اما مورد نیاز گیاهان در مقیاس خود میباشد یک روشی که باعث میشود شما از میزان نیترات آب خود با خبر شوید به زردی گرائی آب آکواریوم میباشد یعنی اب اکواریوم تا حدی زرد به نظر میرسد که این یک علامت هشدار هست این یعنی میزان آلودگی آب شما بسیار بالاست و باید نسبت به تعویض و برداشتن آشغالهای انباشته شده در کف اکواریوم اقدام نمائید در این زمان احتمال مردن ماهی شما بسیار بالاست
برای اندازه گرفتن میزان و مقدار امونیاک و نیتریت و نیترات آب کیتهای مشخصی برای این کار در نظر گرفته شده اند و با اتسفاده از برداشتن مقدار کمی از آب آکواریوم و ریختن آن درون ظرف کوچک و چکاندن چند قطره از مایع تست کننده درون ظرف شاهده تغییر رنگ بر طبق جدولی که در جعبه دارو میباشد مقایسه میشود.
در بعضی اوقات متوجه میشوید که بالانس آب از بین رفته است و نیاز به یک عمل سریع دارید و آن جذب کردن میزان زائد آمونیاک هست پس اگر شما ماهی مانند دیسکاس نگهداری میکنید حتما به بالانس کردن میزان آب احتیاج دارید و در صورتیکه سیچلاید افریقائی نگهداری میکنید نیازی به آنصورت برای تست نخواهید داشت اما در بعضی اوقات مشاهده می نمایید که محلول های حاوی جذب کننده امونیاک به خوبی در آب آکواریوم شما عمل نمی نمایند این به خاطر وجود نمک در آب اکواریوم شما هست در حقیقت از نمک معمولی برای جذب کننده و پاک کننده و یا ضدعفونی کننده استفاده میشود که استفاده از جذب کننده آمونیاک بخوبی عمل نمینماید و در حقیقت بی فایده است زیرا نمک فقط میتواند در حد یک درمان استفاده شود و مشکلات شما را حل نخواهد کرد.
